Door Niels Mallo
Dat we steeds meer digitaal kunnen regelen en doen, is natuurlijk heel gemakkelijk. Maar soms ook risicovol. Zeker als je nog niet precies weet hoe alles werkt en wat de gevaren zijn. Kinderen zijn voortdurend aan het ontdekken. Ook online. Kinderen zijn steeds jonger wanneer ze in aanraking komen met bijvoorbeeld mobiele telefoons en andere devices. Daarom is het belangrijk dat ze digitaal vaardig zijn. Dan kun je veilig en verantwoord gebruik maken van alle digitale mogelijkheden. De basisschool is een plek die zich daar bij uitstek voor leent. Het vak digitale geletterdheid is daarom vanaf het schooljaar 2023-2024 verplicht op school. Immers, de leerlingen van nu groeien op in een digitale wereld.
Wat zijn digitale vaardigheden?
Bij digitale vaardigheden denk je waarschijnlijk al gauw aan het kunnen werken met tablets, laptops en smartphones. Dat klopt deels, maar digitale vaardigheden omvatten veel meer dan het kunnen gebruiken van deze devices alleen. In onze maatschappij gebeurt steeds meer digitaal. Denk hierbij aan digitale veiligheid, digitale betaalsystemen, alle burgerzaken die je online regelt (DigiD) maar ook aan social media en de impact die het heeft op je dagelijks leven. Daarom is het belangrijk dat je over goede digitale vaardigheden beschikt.
De digitale vaardigheden zijn onder te verdelen in vier categorieën: praktische ICT-vaardigheden, informatievaardigheden, computational thinking en mediawijsheid. Ze zijn onderdeel van de 21e-eeuwse vaardigheden.
Bij juf Lindinha in de klas wordt veel aandacht besteed aan digitale geletterdheid. "Mijn leerlingen zijn veel minder digitaal vaardig dan ik had verwacht", zegt ze daarover in dit artikel.
Wat zijn praktische ICT-vaardigheden?
ICT is de afkorting voor Informatie- en CommunicatieTechnologie. Daarbij moet je denken aan digitale apparatuur (laptops, smartphones, printers) en digitale diensten (e-mail, WhatsApp, chats, videobellen) die je gebruikt om te communiceren zonder dat iemand zich fysiek hoeft te verplaatsen. Om deze digitale middelen en diensten te kunnen gebruiken, moet je wel de bijbehorende competenties ontwikkelen. We noemen deze competenties ook wel praktische ICT-vaardigheden.
Wat zijn informatievaardigheden?
Met het beheersen van de praktische ICT-vaardigheden ben je er nog niet. De informatie die je digitaal verstuurt, ontvangt of online vindt, moet ook op een goede manier geïnterpreteerd en beoordeeld worden. Informatievaardigheden helpen je hierbij.
Als de leerlingen hun praktische ICT-vaardigheden in de praktijk te brengen, zullen zij via verschillende kanalen informatie ontvangen en verzenden. De leerlingen zullen deze informatie enerzijds zelf scherp moeten formuleren en anderzijds adequaat analyseren. De competenties die hierbij horen, noemen we informatievaardigheden. Daarmee is de leerling in staat om informatie kritisch en systematisch te verzamelen, op relevantie te selecteren en vervolgens te verwerken. De leerlingen leren bij informatievaardigheden ook om de informatie die zij vinden en ontvangen te beoordelen op bruikbaarheid en betrouwbaarheid.
Wat is computational thinking?
Computational thinking is het praktisch en creatief inzetten van digitale hulpmiddelen om een probleem op te lossen. Het is dus iets anders dan denken als een computer of leren programmeren. Bij computational thinking ga je problemen logisch benaderen en probeer je die op te lossen met behulp van computertechnologie. Dit doe je door een probleem eerst in kleine stukjes op te delen om vervolgens die kleinere deelproblemen stuk voor stuk op te lossen. Daarbij probeer je patronen te herkennen. Een volgende stap is het filteren en vereenvoudigen van de informatie. Een schema of tekening van de informatie kan hierbij helpen. Je bedenkt mogelijke oplossingen en probeert deze uit door algoritmisch te denken. Als laatste maak je de oplossingen algemeen waardoor je deze ook toe kunt passen bij andere, overeenkomstige problemen.
Wat is mediawijsheid?
Het lijkt zo vanzelfsprekend dat we online een vakantie boeken, op social media onze mening geven en bankzaken online regelen. In de praktijk blijkt dat niet altijd het geval te zijn. We kunnen er niet zomaar van uitgaan dat kinderen in de huidige maatschappij zich online wel redden nu er steeds meer digitaal kan en moet. Mediawijsheid gaat ook hoe om je je online gedraagt ten opzichte van anderen. De basisschool is een passende plek om de leerlingen aan te leren hoe zij zich actief, bewust en kritisch kunnen bewegen in een samenleving vol media.
Digitale vaardigheden leren met Faqta
Met het vak digitale geletterdheid van Faqta werken de leerlingen aan hun digitale vaardigheden. Daarvoor hoef je als leerkracht heus niet alles te weten. We zorgen ervoor dat je, ook zonder dat je zelf over alle vaardigheden en kennis beschikt, digitale geletterdheid kunt geven. In onze programmawijzer lees je hoe dat precies werkt en waar je leerlingen onder andere mee aan de slag gaan:
- In de onderbouw leren de leerlingen wat media is en dat we niet meer zonder het internet kunnen. Ze leren over reclames en online nieuws, en vooral hoe ze daar kritisch naar kunnen kijken.
- In de middenbouw leren de leerlingen hoe ze informatie op het internet kunnen vinden en toepassen. Ze ervaren hoe visual effects informatie beïnvloeden en hoe ze echt van nep kunnen onderscheiden. Tot slot leren ze van alles over animaties en maken ze zelf een animatie met een flipboekje.
- In de bovenbouw ontdekken de leerlingen wat een smartphone is en welke technologie erin zit. Ze leren dat apps soms gratis zijn maar dat de ontwikkelaars in ruil daarvoor dan bijvoorbeeld informatie over de gebruiker willen hebben. De leerlingen leren hoe ze goede informatie op internet kunnen vinden en hoe ze nepnieuws van echt nieuws kunnen onderscheiden.