Door Jochen Schoofs
Als er een beroepsgroep is die te vaak hoort hoe ze haar vak moet uitoefenen, is het wel die van leerkrachten. Iedereen heeft er een mening over. Nu gaat het bijvoorbeeld veel over coachend lesgeven. Dat is op dit moment iets dat je écht eens moet gaan proberen. Je moet dan wel ‘even’ de controle loslaten. Maar het schijnt echt te werken en het vergroot de leeropbrengst. Hoe doen anderen dat eigenlijk? We spraken met Richard Hornstra. Als leerkracht heeft hij de afgelopen jaren de stap naar coachend lesgeven gemaakt en dit steeds meer in zijn klas in praktijk gebracht.
Voor dit artikel in de serie 'In de klas' zijn we bij Richard Hornstra. Hij geeft les aan groep 8 op CBS De Burcht in Heerenveen.
Wat is coachend lesgeven ook al weer?
Een coachende leerkracht staat minder vóór de klas en meer ín de klas. Hij is daardoor veel minder klassikaal aan het woord, laat de leerlingen meer zelfstandig werken en zelf nadenken. Hij stimuleert dat door goed te luisteren naar de leerling en gerichte vragen te stellen. Hij biedt de leerling keuzes en geeft diegene ruimte om zelf tot een oplossing te komen. Zo worden de nieuwsgierigheid en denkkracht bij de leerlingen gestimuleerd.
Het lijkt bij coachend lesgeven misschien alsof je de controle moet loslaten, maar er gebeurt iets anders. Want ook bij coachend lesgeven geldt dat er duidelijke regels moeten zijn en de verwachtingen helder. Voor de klas denk je het meeste overzicht te hebben. Maar wanneer je de leerlingen zelfstandig laat werken en als coach door de klas loopt, weet je misschien nog wel beter waar iedereen mee bezig is. Ondertussen ondersteun je de leerlingen bij het ontwikkelen van hun vaardigheden. Als coach begeleidt en ondersteun je de leerlingen om de beste versie van zichzelf te worden en hun talenten te ontdekken.
Coachend lesgeven gaat niet van de ene op de andere dag
Op zijn school geeft meester Richard les aan groep 8. Toen hij zijn eerste stappen zette als coach in de klas, wist hij nog niet waar het hem zou brengen: “Het spannende als je kinderen loslaat, is dat je niet goed weet wat er nu gaat komen. Waar zijn we over 3, 4 weken met wat ik had bedacht?”
Marloes is onderwijsadviseur bij Faqta en ziet deze worsteling vaker bij leerkrachten. “Coachend lesgeven is niet een-twee-drie onderdeel van je lesgeven”, zegt ze dan ook. Met haar team van onderwijsadviseurs en trainers helpt ze leerkrachten om de stap naar coachend lesgeven te maken. “Het is zeer veelzijdig en bestaat uit meerdere deelvaardigheden die je je eigen moet maken.”
Richard vraagt aan een tweetal leerlingen of ze nog hulp nodig hebben bij de opdracht.
Als je nu ziet hoe de klas van Richard bezig is, lijkt het alsof hij nooit anders heeft gedaan dan coachend lesgeven. Bijna net zo vanzelfsprekend lijkt de zelfstandige leerhouding van zijn leerlingen te zijn. In het begin was dat wel anders: “Ik bedacht iets, maar er kwam iets anders uit. Het was niet zoals ik wilde”, vertelt hij.
Coachen moet je oefenen oefenen oefenen
Coachend lesgeven is een combinatie van vaardigheden waarin je jezelf stap voor stap traint. “Het is oefenen oefenen oefenen en kost tijd”, zegt Marloes. Richard heeft dat op zijn eigen manier gedaan. Door het gewoon te doen en van elke les te leren: “Doe je een les voor de eerste keer dan weet je dat je het een tweede keer altijd anders zou doen. Een derde keer gaat het weer anders.” Juist door dat te accepteren, merkte hij dat hij zich verder kon ontwikkelen.
Het is niet iets dat je in één keer onder de knie hebt. Het coachen van leerlingen bestaat uit verschillende onderdelen die je niet per se in een vaste volgorde uitvoert. “Ze zijn ook niet ondergeschikt aan elkaar”, vertelt Marloes. “Je kunt het vergelijken met het rijden van een auto: schakelen, kijken, gas geven en sturen zijn allemaal belangrijke vaardigheden die samen als geheel de auto besturen.”
In dit artikel geeft Marloes praktische tips over coachend lesgeven.
“Als het niet lukt, geeft dat jou als leerkracht geen prettig gevoel”
Behalve het blijven proberen en oefenen, deed Richard nog iets toen het coachend lesgeven niet meteen lukte. Hij stelde zich kwetsbaar op.
“Als iets niet lukt, geeft dat jou als leerkracht geen prettig gevoel”, vertelt hij. “En de leerlingen konden dat aan me zien.” Op dat moment had hij terug kan vallen op zijn oude, vertrouwde manier van lesgeven, maar hij besloot het juist open te breken en te bespreken met zijn leerlingen: “Dit ging niet zoals ik het wilde. Kunnen we daar samen iets op bedenken?”
De leerlingen verspreiden zich door de school en werken in groepjes zelfstandig aan een afsluitende opdracht.
Richard glimlacht: “De reflex van veel kinderen is dan niet dat ze de meester of juf gaan uitlachen.” Het tegenovergestelde gebeurt: “Ze zeggen: we willen je helpen!” Richard merkte dat de leerlingen dat juist heel fijn vonden. Zij hebben namelijk dagelijks die worsteling bij verschillende vakken: ik kom er niet uit of het lukt me niet. “Voor hen was het een opluchting om te zien dat de meester dat ook heeft”, zegt Richard.
Je ziet zoveel groei!
De ontwikkeling bij zijn leerlingen lijkt parallel te lopen aan zijn eigen ontwikkeling. “Ik merk bijvoorbeeld bij wereldoriëntatie weleens dat een onderwerp een leerling minder aanspreekt”, vertelt hij. “Maar ik zie eigenlijk nooit een gevoel ontstaan bij de kinderen dat ze iets niet kunnen.” Dat vindt Richard dan ook het mooiste aan zijn beroep. De bevoorrechte positie die hij heeft, dat je voor heel veel mensen even deel uitmaakt van hun leven: “In een jaar, of zelfs langer, zie je zoveel groei.”