Lesgeven is het eenvoudigst in een klas vol nieuwsgierige leerlingen. Ze zijn gemotiveerd en kijken naar jou als leerkracht om te leren. Die nieuwsgierigheid kun je op verschillende manieren stimuleren. In zijn klas gebruikt meester David daarvoor nieuwsgierigheidsvragen: “Om de leerlingen aan te zetten en te enthousiasmeren voor het thema.”
David van Dijk geeft les in groep 8 op OBS De Windwijzer in Almere. Op deze daltonschool staan samenwerking, vrijheid & verantwoordelijkheid, effectiviteit, zelfstandigheid en reflectie centraal. Die kernwaarden zie je in zijn lessen voortdurend terug. Het vak wereldoriëntatie leent zich daarvoor uitstekend, vindt hij. “De leerlingen hebben de mogelijkheid om zelfstandig aan de slag te gaan, maar kunnen ook heel mooi samenwerken”, vertelt hij. “Dan hebben ze elkaar nodig en kunnen ze echt veel van elkaar opsteken.”
Een nieuwsgierigheidsvraag is een soort onderzoeksvraag die leerlingen zelf bedenken. David start er ieder thema mee. De leerlingen gaan nadenken over wat ze zelf willen leren. “En daar proberen ze dan gedurende het thema een antwoord op te vinden. Tijdens de lessen of via eigen onderzoek.” In de les geeft hij zijn leerlingen daarvoor al een voorzetje. Ook al wordt er door de leerlingen al veel zelfstandig gewerkt, helemaal zelf zo’n nieuwsgierigheidsvraag bedenken is vaak nog lastig.
Het is voor de leerlingen afwachten of het antwoord op hun nieuwsgierigheidsvraag in de lesstof terugkomt. Het kan zijn dat ze zelf onderzoek moeten gaan doen. David hoopt vooral dat dat laatste gebeurt: “Het ideale beeld is dat de leerlingen aan het eind van het thema terugkijken: heb ik geleerd wat ik wilde weten?”
Op dit moment werkt de klas aan het thema ‘De aarde in beweging’. Om de leerlingen enthousiast te maken voor het onderwerp starten ze met een experiment. De leerlingen vullen een glazen potje met zand, fijn grind en water. Vervolgens wordt het geschud en weggezet. “We hebben vandaag al een beetje ingezoomd op de verschillende aardlagen”, vertelt David. Met het experiment sluit hij daarop aan. “De vraag is natuurlijk hoe de inhoud van het potje er morgen uitziet. Daar denken de kinderen nu over na en hun verwachtingen schrijven ze op.”
Extra kennis bij begrijpend lezen
Bij begrijpend lezen zijn de leerlingen met hetzelfde onderwerp bezig. “Daar lezen we nu een tekst over fossiele grondstoffen.” Bij wereldoriëntatie kwamen de leerlingen sommige termen uit die tekst vandaag in de les opnieuw tegen. Die herkenning zorgt ervoor dat leerlingen meer gemotiveerd zijn om extra kennis op te doen. Zowel bij wereldoriëntatie als bij begrijpend lezen. Dat was ook precies het doel van De Windwijzer toen ze besloten met een nieuwe methode voor begrijpend lezen te starten. “Ze vinden het leuk om met de teksten bezig te zijn”, zegt David over het lesmateriaal. De verwerking gebeurt op allerlei manieren. “Niet alleen een droge vraag bij de tekst en die beantwoorden, maar ook actief bezig zijn met de inhoud van de tekst.”
Voor David en zijn collega’s is het vergroten van de leesmotivatie enorm belangrijk. “Er is een trend dat het lezen steeds meer weerstand oproept.” Ze merken dat leerlingen die van huis uit het lezen meekrijgen, bijvoorbeeld veel verder zijn op het gebied van woordenschat. “Het blijft een uitdaging. Maar met verschillende werkvormen, door teksten aan te bieden die de leerlingen leuk en interessant vinden, probeer je er toch voor te zorgen dat ze aan het lezen raken.”
Het thema leeft door de school
Op allerlei manieren zie je dat het wereldoriëntatie-thema leeft op De Windwijzer. Er wordt bijvoorbeeld gewerkt met boeken die aansluiten op het thema. “Die staan verspreid over de gang en in de klas. De kinderen komen er daardoor constant mee in contact.” Ieder thema creëren ze een eindproduct. Ter afsluiting presenteren ze dat aan de ouders. “Dit thema gaan we een vulkaan maken die we met chemische middelen echt laten uitbarsten.” De leerlingen vertellen aan hun ouders over het thema, over wat ze hebben geleerd.
Het team van De Windwijzer heeft er bewust voor gekozen om niet af te sluiten met een toets. “Je zag vandaag al bij de verwerkingsopdracht dat sommige kinderen ervoor kiezen om te gaan tekenen.” David hecht er veel waarde aan. “In een eindwerkstuk kun je ook zien wat de leerlingen hebben opgestoken van het thema.” Bij wereldoriëntatie voelt een toets voor David vaak niet passend. “Met een eindproduct kunnen ze met hun eigen talenten en kwaliteiten laten zien wat ze geleerd hebben gedurende een thema.”