"Wat weten we vanuit de wetenschap over goed taalonderwijs?"

Onderwijskundige en oud-leerkracht Lotte Steen is een van de drijvende krachten achter Faqta Nederlands, een gloednieuwe methode voor taal en lezen in het basisonderwijs. Als leerkracht wist ze precies met wat voor lessen ze haar leerlingen kon motiveren. Taal was een van haar favoriete vakken, maar wel lastig om te geven: “Ik vond het vooral leuk als ik er creatieve lessen van kon maken, waarbij kinderen ook plezier hadden.” Ze vertelt hoe ze als productmanager basisvaardigheden haar onderwijskundige kennis, en ervaring voor de klas, inzet om een methode te ontwikkelen die het lesgeven niet alleen makkelijker, maar vooral effectiever maakt.

Geen enkele leerling mag het onderwijs nog onvoldoende geletterd verlaten

Ruim voordat de eerste lessen werden bedacht, heeft Lotte uitgebreid onderzoek gedaan. Ze ging op zoek naar aanpakken die eraan bij kunnen dragen dat geen enkele leerling het onderwijs nog onvoldoende geletterd verlaat. Het gaat immers al heel lang niet goed met de taal- en leesvaardigheden van leerlingen. “Wat weten we vanuit de wetenschap over goed taalonderwijs? En wat werkt echt in de praktijk?”

Lotte Steen vertelt haar collega's over het ontwikkeltraject van Faqta Nederlands. 

We maken didactische keuzes op basis van onderzoek

Toen ze zelf nog lesgaf, verbaasde Lotte zich er al over dat voor ieder onderdeel van taal en lezen een ander vak op het lesprogramma stond. “Toch blijf je het op die manier doen. Omdat het zo is afgesproken op school of omdat het nou eenmaal de manier is die je geleerd hebt en wat je gewend bent.” Door uitgebreid literatuuronderzoek raakten Lotte en het team van content developers er echter van overtuigd dat, om het taal- en leesonderwijs echt te verbeteren, juist de samenhang tussen de verschillende vakgebieden gezocht en benut moest worden. “De taaldomeinen spreken, luisteren, schrijven en lezen hangen overduidelijk met elkaar samen”, legt ze uit. “Dan is het toch niet logisch om die vakgebieden versnipperd aan te bieden?”

Daarbij zijn ze wel heel kritisch blijven kijken: “Wat past wel bij elkaar en wat niet? Welke didactiek zet je wanneer in? Je kunt niet voor alle onderdelen dezelfde aanpak kiezen.” Per doel heeft Lotte gekeken hoe dat het beste aangeleerd kan worden. Leerlingen gaan voornamelijk vanuit de bron taalverschijnselen verkennen. Bij het maken van de lessen kijken de ontwikkelaars naar wat werkt en wat betekenisvol is. “Niet het wiel opnieuw uitvinden als er al een goed wiel bestaat.” Bij begrijpend lezen is daarom gekozen voor de close reading-aanpak. Technisch lezen gaat volgens de LIST-methodiek omdat daarmee de leesmotivatie bevorderd wordt. En heel soms is EDI de juiste aanpak. Lotte: “Ook al past dat niet zo goed binnen het dna van Faqta, kan het wel de juiste keuze zijn om bijvoorbeeld grammaticaregels aan te leren. Maar als we elke les met EDI zouden gaan geven, slaan we alle creativiteit dood.”

Samenhang met andere vakken

De verschillende taaldomeinen worden dus in samenhang aangeboden. Daarnaast wordt de aansluiting bij andere vakken gezocht. De thema’s bij Nederlands sluiten aan op wereldoriëntatie en burgerschap. “Iedere les Nederlands gaat over hetzelfde onderwerp als waar de leerlingen bij andere vakken ook al mee bezig zijn.” Die samenhang tussen verschillende vakken en tussen de verschillende taaldomeinen zie je ook terug in de nieuwe conceptkerndoelen van SLO. Met Faqta Nederlands wordt zo de brug geslagen tussen kerndoelen en de praktijk in de klas. “Maar SLO zegt niet: dit is dé manier”, benadrukt Lotte. “Er zijn meerdere wegen naar Rome. Als school moet je ook zelf kijken hoe je die doelen wil bereiken.”

Bronnen als vertrekpunt

Juist omdat die thematische aansluiting op andere vakken elementair onderdeel is van de methode, is de ontwikkeling van Faqta Nederlands bij de bron aangepakt. “We hebben eerst schetsen van de thema’s gemaakt en zijn (authentieke) bronnen gaan zoeken die pasten bij het onderwerp.” Bij Nederlands gaat het dan over teksten uit tijdschriften en boeken, maar ook video’s en podcasts. Daarna zijn de lessen gemaakt op basis van die bronnen. “Grammatica leren de leerlingen bijvoorbeeld vanuit de bron, laten we ze eerst zelf patronen ontdekken. Daarna leggen we de regel uit.”

Inmiddels zijn de eerste thema’s af en scholen kunnen in schooljaar 2025-2026 Faqta Nederlands gaan proberen. “Ik denk dat ik het zo graag gehad had toen ik zelf nog voor de klas stond”, zegt Lotte die benadrukt dat ze dat nooit als doel had. “Maar het resultaat is wel zo.”