Hoe til je de effectiviteit van je onderwijs naar een hoger plan, terwijl je rekening houdt met de school, de leerkrachten en natuurlijk de leerlingen? Voor podcast De Kennisbasis ging Wouter Delken van Faqta hierover in gesprek met EdTech-specialist Kees Mastenbroek en onderwijskundige Lotte Steen. Kees: “Methodes en technologie zijn uiteindelijk slechts gereedschap. Als vakman of vakvrouw mag je er wel vanuit gaan dat er goed is nagedacht over jouw gereedschap.”
Kees Mastenbroek zette in het verleden bij Topicus de onderwijsafdeling op en werkte daar aan leerlingadministratiesystemen als ParnasSys. Sinds enkele jaren richt hij zich op het stimuleren van effectiviteit binnen het onderwijs. Hij begeleidt onder andere startende bedrijven die zich bezighouden met hoe je onderwijstechnologie effectief kunt inzetten. Terwijl Kees zich richt op technologie en het onderzoeken van effectiviteit, kijkt Lotte Steen als onderwijskundige naar innovatie in de klas. Als productmanager bij Faqta denkt ze na over nieuwe producten en onderzoekt ze hoe huidige methodes verder verbeterd kunnen worden. Als oud-leerkracht houdt ze daarbij altijd haar blik op degene die voor de klas staat.
Onderwijsvernieuwing zonder te experimenteren op je leerlingen
Volgens het Masterplan Basisvaardigheden moeten scholen evidence-informed werken om hun onderwijs te verbeteren. Dit vraagt van scholen planmatig en methodisch te werken aan onderwijsvernieuwing. Maar hoe pak je dat aan? Scholen willen weten of iets werkt in hun situatie, zonder dat ze experimenteren op hun leerlingen.
“Wanneer je op zoek bent naar een nieuwe methode, kijk je eerst welke wetenschappelijke inzichten erin zijn toegepast”, begint Kees. “Voor die onderbouwing moet je wel thuis zijn in de wetenschappelijke literatuur.” Alleen methodes die gebaseerd zijn op goed gereproduceerd wetenschappelijk onderzoek, mogen vervolgens in de klas onder een meer experimentele benadering worden geprobeerd.
Dat maakt het voor scholen geen gemakkelijke opgave. Ook al ligt de bewijslast voor de effectiviteit van een methode bij de uitgever, de school moet dit zelf onderzoeken. “Het is heel lastig”, zegt Lotte. “Als je de Pabo hebt gedaan, heb je meestal geen wetenschappelijke achtergrond. Tenzij je de academische Pabo hebt gevolgd.” Volgens Lotte ligt hier juist voor deze groep leerkrachten een belangrijke rol: “Zij zijn gewend om wetenschappelijke artikelen te lezen én te duiden.”
Gedeelde verantwoordelijkheid en certificering
Om het voor scholen gemakkelijker te maken lesmethodes te beoordelen, pleit Kees daarom voor een systeem waarin onafhankelijke experts methodes onderzoeken op effectiviteit en vervolgens al dan niet certificeren. In heel veel branches gebeurt dit al. “Niemand stapt in een lift die niet goedgekeurd is”, zegt Kees. “Maar bij lesmethodes is dat nog niet gebruikelijk.” Gelukkig gaan er binnen Nederland (en internationaal) wel stemmen op om daar verandering in te brengen.
Totdat zo’n systeem van certificering er is (en waarschijnlijk ook daarna), vindt Lotte daarom dat er sprake is van een gedeelde verantwoordelijkheid. “Als je een product maakt, moet je ervoor zorgen dat het werkt. Als je als uitgever kiest voor een bepaalde aanpak, moet je het volledig doen. Je moet uitleggen waarom je die keuze maakt.” Die bewijslast ligt bij de uitgevers die vervolgens scholen van materiaal moeten voorzien om dat te kunnen beoordelen. Tegelijkertijd dragen scholen de verantwoordelijkheid om zich te verdiepen in een bepaalde aanpak, didactiek of methode. “Als ze een term als close reading horen, moeten ze ook echt weten wat het inhoudt, zodat ze methodes daarop kunnen beoordelen.”
Behalve het al genoemde Masterplan Basisvaardigheden, stipt Lotte in de podcast ook de leidraden van het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek) aan. “Dat is een heel praktisch iets dat iedere school kan gebruiken om onderwijsvernieuwingen stap voor stap aan te pakken. Met behulp van concrete kaarten kun je dan als school aan de slag zonder dat je het gevoel hebt dat je aan het experimenteren bent met je leerlingen.
Luister de podcast en ontdek meer
In de podcast gaan Kees en Lotte in op de belangrijkste kwesties rondom effectief onderwijs. Ze bespreken hoe je als school door middel van kleine onderzoeken erachter kunt komen of een interventie werkt. Lotte: “En wat doe je bijvoorbeeld als blijkt dat iets niet werkt?” Eén ding weten Kees en Lotte zeker: Er is niet één silver bullet die het onderwijs compleet maakt. Kees: “Daar is het onderwijs veel te complex voor.”