Aan de slag met je thema over Aarde & Wetenschap - periode 5

Deze periode kun je met de hele school werken aan de leerlijn 'Aarde & Wetenschap'. Van groep 1 tot en met 8 ontdekken de leerlingen van alles over onze planeet. Van heel klein in groep 7 waar de leerlingen gaan leren over micro-organismen tot heel groot in groep 5 waar de leerlingen de aarde vanuit de ruimte gaan bekijken. De jongste leerlingen gaan op onderzoek uit en ontdekken wat wind is en hoe de zwaartekracht werkt.

Ga direct naar:

Groep 1/2 | Groep 3 | Groep 4 | Groep 5 | Groep 6 | Groep 7 | Groep 8

Groep 1/2

Thema in Faqta: Oh dat zit zo!

Hoe kan een boot drijven? Dit is een van de vragen waarop je samen met de leerlingen van groep 1/2 een antwoord gaat zoeken. In het thema ‘Oh dat zit zo!’ leren ze namelijk over natuur en techniek. Zo gaan ze een vogelhuisje bouwen, leren ze wat wind is en ze ontdekken hoe de zwaartekracht werkt.  

Bij dit thema kun je op de themamuur de natuurverschijnselen ‘wind’ en ‘water’ uit gaan diepen. Je verdeelt de themamuur dus in tweeën. Aan de ene kant ga je in op het natuurverschijnsel wind; aan de andere kant van de themamuur richt je je op water. Bij wind kun je denken aan het visueel maken van windkracht: voor windkracht 3 een afbeelding van licht bewegende vlaggen, iemand die tegen de wind in fietst voor windkracht 6 en een afbeelding van een storm voor windkracht 9. Maar wind kan ook handig zijn. Ga samen met je leerlingen op zoek naar voorbeelden hiervan, zoals een zeilboot, kitesurfers en windmolens.
Aan de andere kant van de themamuur wordt het natuurverschijnsel water uitgelegd. Weten je leerlingen dat water, ook al is het vloeibaar, heel krachtig kan zijn? Deze kracht kun je concreter maken voor ze, bijvoorbeeld  aan de hand van een afbeelding van een waterval. Bij water hoort ook het verschil tussen drijven en zinken. Plaats deze begrippen tegenover elkaar op de themamuur. Door middel van de activiteit 'Drijven en zinken' gaan de leerlingen ontdekken welke materialen drijven en welke zinken. Dit doen ze bij de watertafel. Vervolgens plaatsen ze de materialen onder het juiste begrip op de themamuur. 

In groep 1/2 gaan de leerlingen met verschillende activiteiten aan de slag. Hierbij gaan de leerlingen als echte wetenschappers onderzoek doen. Voor een rekenactiviteit zoeken de leerlingen uit welke objecten sneller of langzamer vallen. Bijvoorbeeld een veer of een tennisbal. Deze objecten ordenen ze van snel naar langzaam vallend. Met de bouwactiviteit ‘Brug bouwen met Duplo’ onderzoeken de leerlingen hoe ze een stevige brug kunnen bouwen. En als knutselactiviteit kunnen ze hun eigen, werkende wip maken en daarmee spelen.

Bij elk deel van dit thema vind je passende afsluitingsactiviteiten die gekoppeld zijn aan het onderwerp. Je kunt ervoor kiezen een van deze activiteiten te gebruiken als thema-afsluiting. Bij de parachute gymles ontdekken de leerlingen hoe de lucht helpt om de parachute te laten bewegen. Deze activiteit doe je met de hele groep. Andere activiteiten, zoals vliegeren of door middel van een proefje met water de zee nabootsen, zijn zeer geschikt om in circuitvorm aan te bieden. De leerlingen ontdekken dan ook de kracht van magneten en leren hoe ze een stevige muur kunnen bouwen.

📚 Boekentips
Benji & de mooiste vlieger - Alan C. Fox
Wondere wereld: Wind - Isabel Thomas
De wetenschap van water - Cecile Jugla

Groep 3

Thema in Faqta: Aardig voor de aarde

Wat gebruiken wij als mensen van de aarde en hoe kunnen we zuinig met de aarde omgaan? Dat leer jij je leerlingen in het thema ‘Aardig voor de aarde’. Zo laat je ze bijvoorbeeld ontdekken hoe afval gescheiden wordt en wat er nodig is om voedsel te verbouwen.

Gedurende het thema komen de leerlingen allerlei tips tegen om aardiger te zijn voor onze aarde. Deze tips kun je met afbeeldingen visueel maken en plak je vervolgens op de themamuur. Houd bij elke nieuwe tip een klein klassengesprek. Wie is hier al mee bezig? Ook in de klas doen jullie dit misschien al. Bedenk samen met je leerlingen welke tips je nog meer in de klas kunt toepassen zodat jullie aardiger voor de aarde kunnen zijn.   

In het doeboek vind je verschillende opdrachten waarbij de leerlingen de opgedane kennis toepassen en werken aan vaardigheden zoals ontwerpen. Bij een van de opdrachten bedenken de leerlingen in tweetallen een eigen moestuin. Wat willen ze in hun tuin laten groeien? Ze bedenken hoe de moestuin er van bovenaf uit komt te zien. Waar komen welke planten te staan? Ze houden er bij hun ontwerp ook rekening mee dat je door de moestuin moet kunnen lopen. In een andere opdracht ontdekken ze hoe ze troebel water weer helder en schoon kunnen krijgen. 
In het werkboek vind je werkbladen waarmee je kunt differentiëren. Daarin leren de leerlingen bijvoorbeeld meer over afval scheiden door te bedenken welk afval waar weggegooid moet worden zodat het hergebruikt kan worden.

Gedurende het hele thema werk je naar de afsluiting toe. De leerlingen verzamelen allerlei afval uit de klas dat misschien nog hergebruikt kan worden. Je zorgt er natuurlijk wel voor dat er geen afval bewaard wordt dat kan gaan schimmelen of vies gaat ruiken. Aan het eind van het thema kijk je samen met de leerlingen wat de mogelijkheden zijn voor het afval. Is het geschikt voor de kringloopwinkel of kan iets dat kapot is gegaan weer gerepareerd worden? Misschien kunnen jullie er wel iets heel anders van maken. Zijn er geen mogelijkheden voor hergebruik? Dan bedenken de leerlingen in welke afvalbak het moet worden weggegooid zodat het goed gerecycled kan worden. 

📚 Boekentips
De aarde heeft jou nodig! - Philip Bunting
Mijn grote vraag- en antwoordboek: Bescherm de natuur - Sophie de Mullenheim
Het grote groene boek - Mary Hoffman

Groep 4

Thema in Faqta: Uitzoeken maar! 

Voor groep 4 staat het thema ‘Uitzoeken maar!’ in het teken van techniek. Hoe worden bijvoorbeeld bruggen gebouwd? Ze gaan leren hoe katrollen werken en wat energie is. Ze doen onderzoek naar hoe milieuproblemen opgelost en voorkomen kunnen worden.

Voor de themamuur kun je een enorm ‘spiekbriefje’ maken voor de leerlingen. Alle informatie uit het thema wordt hier verzameld en steeds aangevuld. Aan de hand van schema’s wordt uitgelegd hoe alles werkt en kunnen de leerlingen dit steeds bekijken. Bijvoorbeeld voor de werking van de ophaalbrug die door middel van een tegenwicht open en dicht kan. Op de eerste afbeelding is de brug dicht. Op de tweede afbeelding wordt met pijlen aangegeven dat de brug opengaat en het tegenwicht meebeweegt. Op de laatste afbeelding wordt het tegenwicht weer bewogen en gaat de brug weer dicht. De verschillende begrippen worden hierbij geschreven waardoor de leerlingen een spiekbriefje hebben. Op de themamuur wordt verder uitgelegd hoe bijvoorbeeld een katrol en een lift werken, wat oude en nieuwe energie is en hoe een touchscreen in elkaar zit. De leerlingen vinden er een antwoord op vragen als 'Wat is plasticsoep?' en 'Hoe werkt een bubbelslang?'

Met de werkbladen en opdrachten in de doeboeken sluit je hierop aan. De leerlingen hebben in het thema geleerd hoe bruggen gebouwd worden. Nu gaan ze zelf een brug bouwen. Van spaghetti. Vervolgens onderzoeken ze hoe sterk hun brug is door er zoveel mogelijk blokjes op te plaatsen. In een andere opdracht gaan ze aan de slag met milieuproblemen. Ze kiezen een probleem uit en proberen daar een oplossing voor te bedenken. Hun ideeën presenteren ze in de klas waarbij ze kritisch naar elkaars oplossingen kijken. Hiermee trainen ze hun kritisch denken.

Een thema kan altijd op meerdere manier afgesloten worden. Laat de leerlingen met behulp van Google Maps op zoek naar bruggen in de buurt van de school. Natuurlijk kun je ook met leerlingen op pad gaan in de wijk. De leerlingen beschrijven de soort bruggen die ze tegenkomen en waaraan ze dit kunnen zien. 
Een andere optie is om de leerlingen in groepjes plannen te laten bedenken hoe de school gebruik kan maken van nieuwe energie of hoe het gebruik van plastic op school verminderd kan worden. 

Tip: Wil je begrijpend lezen in hetzelfde thema? In het begrijpend lezen-thema Hoe werkt dat? gaan de leerlingen aan de slag met een tekst over de werking van elektrische apparaten zoals een broodrooster. Tijdens de les zoeken de leerlingen uit wat werktuigen zijn, hoe die ons leven makkelijker maken en hoe een broodrooster in elkaar zit. Ook lezen ze over waar stroom vandaan komt. Ze denken na over hoe men vroeger leefde zonder stroom.  

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
Hoe werkt dat nou? - David Macaulay
Dit doe je met een katrol - Nancy Dickmann
Ik lust geen plastic in mijn soep! - Monique Bruining

Groep 5

Thema van Faqta: De aarde van een afstand

In het thema ‘De aarde van een afstand’ leer jij je leerlingen waarom er leven mogelijk is op planeet aarde en over onderzoek in de ruimte. 

Op de themamuur plak je bij het begin van het thema het zonnestelsel met de zon en alle bijbehorende planeten. Na iedere les vullen de leerlingen de informatie op de themamuur aan met wat ze geleerd hebben. Ze knutselen bijvoorbeeld een dampkring en plakken die bij de aarde. Ook geven ze aan waar de Noord- en Zuidpool op de aarde zijn. De kennis die ze hierover hebben opgedaan, schrijven ze erbij. In het zonnestelsel worden ook astronauten geplakt waarbij de leerlingen praatwolkjes maken. In die praatwolkjes kunnen dan feitjes komen te staan over de ruimtevaarders en ruimteschepen. Of de astronaut legt uit dat de aarde om de zon draait en dat de maan weer om de aarde draait.

Als afsluiting maken de leerlingen in groepjes een filmpje over het leven van een astronaut. Ze schrijven eerst een script. Daarin vertellen ze naar welke planeet ze zijn afgereisd , wat ze daar onderzoeken, hoe ze dat doen en hoe het leven op het ruimtestation is. Vervolgens maken ze het filmpje en laten deze aan de klas zien. Voor extra uitdaging kunnen de leerlingen het filmpje realistischer maken door middel van een decor met ruimtepakken en door te acteren alsof ze in de ruimte zijn en er geen zwaartekracht is.

Tip: Wil je begrijpend lezen binnen hetzelfde thema? In het begrijpend lezen-thema In de ruimte gaan de leerlingen aan de slag met een tekst over een jongen die graag naar de ruimte toe wil en met een tekst over zwaartekracht in de ruimte. Ze leren hoe ze een verhaal moeten samenvatten en hoe ze een karakterschets van de hoofdpersoon kunnen maken. Vervolgens schrijven ze het verhaal af. 
Let op: Dit begrijpend lezen-thema wordt momenteel herzien. Vanaf augustus 2025 zal een nieuwe versie van dit thema beschikbaar zijn op het platform.

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
Het heelal -  Daniëlle Futselaar
Heb je wifi in de ruimte? 101 vragen aan André Kuipers - André Kuipers en Sander Koerten
Atlas van de aarde - André Kuipers

Groep 6

Thema van Faqta: Het milieu op aarde

In het thema 'Het milieu op aarde' leer jij je leerlingen over de natuur, het milieu en de werking en gevolgen van het broeikaseffect op de klimaatverandering.

Tijdens het thema worden verschillende milieuproblemen behandeld en oplossingen daarvoor. Denk hierbij aan luchtvervuiling en de opwarming van de aarde. Bovenaan op de themamuur worden deze problemen van links naar rechts weergegeven. Daaronder worden steeds twee vakken gemaakt. In het ene vak wordt het probleem uitgelegd. Dit kan worden gedaan door steeds een ander groepje leerlingen een mindmap te laten maken na een les. In het vak daaronder worden door hetzelfde groepje mogelijke oplossingen opgeschreven. Hiervoor gebruiken de leerlingen input uit de les, maar ze kunnen natuurlijk ook zelf nieuwe oplossingen bedenken. 

Met de opdrachten in het doeboek werken de leerlingen aan hun vaardigheden. Bij een opdracht gaan ze oplossingen bedenken om ontbossing tegen te gaan. Daarmee werken ze aan hun probleemoplossend vermogen. Voor een andere opdracht ontwerpen ze een veilige oversteekplaats voor wilde dieren. Kritisch denken en communicatievaardigheden oefenen ze door middel van een debat. Dan gaan ze in op stellingen als ‘Het organiseren van een klimaatmars is de beste manier om te helpen tegen vervuiling’. 

Als afsluiting van het thema bestuderen de leerlingen de informatie die de afgelopen weken is verzameld op de themamuur. In groepjes overleggen ze welk probleem het eerst aangepakt moet worden en waarom. Vervolgens maken ze een plan om dit probleem zo snel mogelijk op te lossen. Als input gebruiken ze de oplossingen die al op de themamuur staan en in hun plan geven ze aan hoe deze concreet op school of in de buurt kunnen worden ingevoerd.

Tip: Wil je begrijpend lezen binnen hetzelfde thema? Met het bij begrijpend lezen-thema Mens, dier en plant gaan de leerlingen aan de slag met teksten over hoe de soortenrijkdom op aarde verandert en over de kanoetvogel die in de problemen zit. Ze leren hoe ze de belangrijkste boodschap in een tekst kunnen herkennen en hoe ze deze informatie vervolgens in een schema kunnen weergeven. Ook leren ze wie-wat-waar-vragen toe te passen op een tekst om bijvoorbeeld achter de kenmerken van de kanoetvogel te komen.  
Let op: Dit begrijpend lezen-thema wordt momenteel herzien. Vanaf augustus 2025 zal een nieuwe versie van dit thema beschikbaar zijn op het platform.

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips

Windmolens en ijsberen - Martin Nieuwsland
Bedreigde dieren -  Martin Jenkins
Energiebronnen -  Annabel Griffin

Groep 7

Thema van Faqta: De allerkleinsten op aarde 

In het thema 'De allerkleinsten op aarde' leer jij je leerlingen over micro-organismen, hoe ze zich voortplanten en hoe wij ons hiertegen kunnen beschermen.

Bij de start van het thema laat je de leerlingen onderzoeksvragen bedenken over bacteriën, virussen en schimmels. Antwoorden hierop komen geleidelijk aan op de themamuur. Wat willen ze zelf leren over deze micro-organismen? Je kunt hierbij denken aan vragen als 'Wat zijn micro-organismen eigenlijk?' en 'Hoe zien micro-organismen eruit?' Deze vragen schrijven ze op geeltjes op en hangen dit op de themamuur. Andere vragen waar ze op in kunnen gaan, zijn bijvoorbeeld 'Zijn virussen goed of slecht?' en 'Waar leven micro-organismen?' Tijdens het thema worden de micro-organismen bacteriën, virussen en schimmels met elkaar vergeleken. De leerlingen verzamelen de informatie uit de tegels en schrijven dit bij de juiste soort op de themamuur.  Hierdoor maak je met de groep een grote infographic. Bij de afsluiting van het thema gaan de leerlingen deze informatie verder toepassen. 

In het thema leren de leerlingen over een ziekte die wordt veroorzaakt door een micro-organisme: de pest. Hier gaan ze met een opdracht in het doeboek verder op in. Ze stellen zich voor hoe het leven was aan boord van een handelsschip waar de pest uitbreekt. Daar schrijven ze een dagboekfragment over. Zo werken ze ook aan hun taalvaardigheden. Met een andere opdracht gaan de leerlingen op onderzoek uit. Ze gaan onderzoeken hoe lang verschillende producten nog goed ruiken, smaken en eruit zien nadat de houdbaarheidsdatum is verstreken. 

Voor de afsluiting van het thema kunnen de leerlingen aan de slag met hun onderzoeksvragen. Op de themamuur hebben de leerlingen gedurende het thema heel veel informatie bij elkaar verzameld en onderzoeksvragen opgesteld. Met behulp van die informatie proberen ze hun vraag te beantwoorden. Op internet of in boeken zoeken ze op wat nog ontbreekt om hun vraag op te lossen. Vervolgens gaan de leerlingen in groepjes hun vragen bespreken en delen ze hun antwoorden met elkaar.

Tip: Wil je begrijpend lezen binnen hetzelfde thema? Met het begrijpend lezen-thema Micro-organismen duiken de leerlingen in een tekst over Vincent Mercx (een schimmel- en plantenonderzoeker van Naturalis) en een tekst over bacteriën. De leerlingen bedenken nieuwe vragen bij de tekst en leren hoe ze informatie grafisch kunnen weergeven. Ook leren de leerlingen wat argumenten zijn en gaan ze daarnaar op zoek in de tekst. 
Let op: Dit begrijpend lezen-thema wordt momenteel herzien. Vanaf augustus 2025 zal een nieuwe versie van dit thema beschikbaar zijn op het platform.

📚 Boekentips

Monsterlijke microben: Alles over nuttige bacteriën en gemene virussen - Marc van Ranst & Geert Bouckaert
Kleine killers - John Farndon
Onderzoek naar simpele organismen -  Lisa Zamosky

Groep 8

Thema van Faqta: De aarde in beweging

In het thema ‘De aarde in beweging’ leer jij je leerlingen over de dwarsdoorsnede van de aarde, platentektoniek en hoe gebergten, vulkanen en aardbevingen ontstaan.

Voor je themamuur kun je de platentektoniek van de aarde visueel maken. Je maakt daarvoor een grote wereldkaart waar je de tektonische platen op plakt of tekent. Met gekleurde pijlen kun je de plaatbewegingen laten zien. Samen met je leerlingen ga je op zoek naar antwoorden op verschillende vragen. Waar komen vulkanen voor? En op welke plekken ontstaan bergen? Waar liggen de hoogste gebergten? Door op de kaart ook aan te geven waar recent aardbevingen of vulkaanuitbarstingen plaatsvonden, maak je de themamuur actueel. 

In het thema leren de leerlingen dat de aardkorst in beweging is. Door middel van opdrachten in het doeboek ontdekken ze hoe verschillende vormen van beweging werken. Zo gaan ze in tweetallen onderzoek doen naar een vulkaan naar keuze. Samen bedenken ze onderzoeksvragen en zoeken dit op internet op. Daarnaast onderzoeken ze door middel van een proefje met Mars en Snickers hoe een gebergte ontstaat. Wat gebeurt er als je twee Snickers tegen elkaar aanduwt? En wat als je hetzelfde doet met een Mars en een Snickers? Ze kijken goed naar wat er gebeurt en schrijven hun bevindingen op. 

Ter afsluiting van dit thema kun je de leerlingen een noodkreet van de aarde aan laten schrijven in de vorm van een brief aan haar bewoners. Hiervoor gebruiken ze de kennis die ze tijdens het thema hebben opgedaan. De leerlingen doen alsof ze de aarde zijn en geven in hun brief aan welke hulpbronnen de aarde heeft, hoe die nu worden gebruikt en wat er gebeurt als mensen op deze manier daarvan gebruik blijven maken. In de brief laten de leerlingen naar voren wat bewoners kunnen doen om de aarde wél gezond te houden. Je kiest vervolgens verschillende brieven uit en laat de leerlingen hun brief voorlezen aan de klas. 

Tip: Wil je begrijpend lezen binnen hetzelfde thema? In het thema Duurzame ontwikkeling lezen de leerlingen over fossiele brandstoffen en duurzaamheid. Ze leren de tekst 'Lieve steenkool, aardolie en aardgas' samenvatten. Daarnaast leren ze argumenten formuleren op basis van een tekst. Ook ontdekken ze waarom een tekst een bepaalde titel krijgt. Vervolgens zetten ze met behulp van signaalwoorden de gebeurtenissen van de tekst 'Kolen en gas' op chronologische volgorde.
Let op: Dit begrijpend lezen-thema wordt momenteel herzien. Vanaf augustus 2025 zal een nieuwe versie van dit thema beschikbaar zijn op het platform.

📚 Boekentips

Wow! - Vulkanen en aardbevingen - Mack van Gageldonk
De wondere werking van planeet aarde - Rachel Ignotofsky
Geografie in beeld - Bergen - Izzi Howell

Op zoek naar aansluitende begrijpend lezen teksten?

Al deze leessuggesties (en meer) om je huidige thema een rijkere invulling te geven, hebben we voor je uitgewerkt op ons leerplatform. Ontdek hoe je ook met begrijpend lezen binnen hetzelfde thema kunt werken. Vraag daarom nu jouw gratis toegang aan.