Aan de slag met je thema voor burgerschap en maatschappij

Deze periode ga je met je klas aan de slag met burgerschap en maatschappij. In vier tot zes weken leert groep 5 t/m 8 hierover. Ze ontdekken wat vrijheid en gelijkheid is, hoe de Grondwet in elkaar zit, wie de baas is in Nederland, en ze gaan in debat met elkaar over allerlei zaken. Met begrijpend lezen kun je aansluiten op deze onderwerpen met teksten over bijvoorbeeld Nelson Mandela of met het verhaal “Wat wil je later worden?" waarin de leerlingen lezen wat de koning vroeger wilde worden.

Ga direct naar:
Groep 5 | Groep 6 | Groep 7 | Groep 8

Groep 5

Thema in Faqta: Leven in vrijheid

In dit thema leert groep 5 over keuzevrijheid, respect voor anderen, rechten, gelijkwaardigheid en de democratie. Ze leren dat hun vrijheid wordt begrensd door de vrijheid van de ander en dat iedereen dezelfde rechten heeft.

De themamuur vul je met vier kolommen met verschillende koppen: regels, rechten, gender en democratie. Aan het einde van iedere les plakken de leerlingen onder iedere kop een post-it waarop ze schrijven wat ze hebben geleerd of al over het onderwerp wisten. In de kolom 'regels' kan dan komen te staan: In onze klas mag iedereen meedoen. Bij 'rechten' kunnen dan velletjes hangen waarop staat: Ieder kind heeft het recht op onderwijs of Kinderen hebben het recht op veiligheid. Onder 'gender' zet je bijvoorbeeld Als je transgender bent, dan ben je geboren in het verkeerde lichaam of Mannen mogen ook rokken dragen, en in de kolom 'democratie' komen post-its met stellingen als Nederland wordt bestuurd door het kabinet. Zij maken de plannen.

Bij ieder thema gaan de leerlingen aan de slag met diverse werkbladen en opdrachten. Zo kan groep 5 voor een opdracht onderzoek doen naar armoede in Nederland. Daarbij proberen de leerlingen antwoord te krijgen op vragen als: Wanneer noem je iemand arm? en Kunnen de rijken de armen helpen? Je kunt de opdracht uitbreiden door ze een plan te laten schrijven waarmee ze armoede in de klas, school, woonplaats of zelfs in heel Nederland of wereldwijd oplossen.

Een andere onderzoeksvraag waar de leerlingen mee aan de slag kunnen gaan, is onderzoeken welke uitspraken discriminerend zijn. Ze komen erachter dat iedereen vooroordelen heeft en ze bespreken of uitspraken als Alle mensen uit China lijken op elkaar of Dikke mensen eten te veel discriminerend zijn of niet. Je kunt de opdracht uitbreiden door de leerlingen te laten discussiëren welke uitspraak het ergste is en waarom.

Als afsluiting kun je de leerlingen in groepjes laten discussiëren over wat vrijheid voor hen betekent. Ze gaan in op vragen als Wanneer voel je je vrij? Ze gaan een poster maken waarop ze uitleggen wat vrijheid betekent en hoe ze merken dat ze in een vrij land leven. Eventueel kun je dit ieder groepje laten presenteren. 

Tip: Wil je nog een stapje verder in het thematisch werken? Met het begrijpend lezen thema 'Is dat eerlijk?' lezen de leerlingen een informatieve tekst uit het boek “Hoe is het om transgender te zijn?” van Honor Head. Daarbij leren de leerlingen leren wat geslacht en gender betekent. Ze leren in een aantal woorden te benoemen waar de tekst over gaat en kunnen begrippen zoals “gender” en “identiteit” herkennen. 
Thema in Faqta Lezen: Is dat eerlijk? (Dit nieuwe thema is beschikbaar vanaf 18 maart)

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
De geest in het plafond - Emily Jackman
Racisme: stop de pijn! - Naima Charkaoui 
Hoe is het om transgender te zijn? - Honor Head

Groep 6

Thema in Faqta: Wat een geregel!

In groep 6 leer jij je leerlingen over besluitvormingsprocessen, gezagsdragers, de Grondwet, basiswaarden en de rechtsstaat. Gedurende het thema krijgen ze steeds meer inzicht in het belang van regels en afspraken. Ze raken bewust van het feit dat zij een stem hebben in kwesties en leren hun mening te onderbouwen.

Voor de themamuur maken de leerlingen een grote mindmap. Daarin werken ze uit hoe multiculturaliteit er op hun school of in hun woonplaats uitziet. Ze gaan onderzoeken welke nationaliteiten er in hun omgeving voorkomen. Voor elke nationaliteit zoeken ze vervolgens uit wat de gewoonten zijn, welke taal ze spreken en hoe de cultuur er uitziet. Elke tak van de mindmap bevat afbeeldingen en stukjes informatie over een bepaalde cultuur. 

Bij dit thema zijn ook diverse werkbladen en opdrachten beschikbaar. Voor een opdracht in het doeboek maken de leerlingen een plan om het leven van vluchtelingen in Nederland makkelijker te maken. Daarbij beantwoorden ze vragen als: Wat kan ik zelf doen om de vluchtelingen te helpen? of Wat kan de regering doen om de vluchtelingen te helpen? Deze opdracht kan worden uitgebreid door een plan te maken om de vluchteling-kinderen in de buurt te helpen. De leerlingen kunnen dit plan vervolgens uitvoeren. Bijvoorbeeld met een actie om geld in te zamelen zodat deze kinderen ook kunnen sporten.  

Als afsluiting kun je de leerlingen in groepjes van drie of vier personen verdelen waarbij ieder groepje zich verdiept in rollen als de burgemeester, de koning of de minister-president. De leerlingen zoeken uit welke taken er bij iedere functie horen. Dit presenteren ze door middel van een powerpoint waarin ze de andere leerlingen meenemen in “Een dag in het leven van…” Hierin komt bijvoorbeeld aan bod hoeveel macht de functie heeft en wat de voor- en nadelen van deze rol zijn. De leerlingen leren hiermee de verschillen tussen de rollen goed kennen. 

Tip: Binnen hetzelfde thema als bij wereldoriëntatie kun je met begrijpend lezen aan de slag met je klas. In het thema 'Wie is de baas?' lezen de leerlingen het verhaal “Wat wil je later worden?” Ze leren voorspellen waar een tekst over gaat, hoe je een verhaal samenvat in een verhaalomslag maar ook wat onze koning vroeger wilde worden, hoe je een debat voert en wie de baas is van Nederland.  
Thema in Faqta Lezen: Wie is de baas? (Dit nieuwe thema is beschikbaar vanaf 18 maart)

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
Leve de koning! - Arend van Dam en Georgien Overwater
Mama is minister-president - Ody Neisingh
Piraten, dieren, bejaarden: alles over de politiek, verkiezingen en democratie - Sharon Gesthuizen

Groep 7

Thema in Faqta: Onze democratie

Binnen het thema 'Onze democratie' leren de leerlingen van groep 7 meer over onderwerpen als democratie, meningsverschillen, Thorbecke, de Grondwet en gelijkheid. Ze gaan met elkaar in debat, leren wat een democratie is en wat een dictatuur. Ze leren over vrijheid van meningsuiting, hoe ze kunnen demonstreren en ze ontdekken wat een petitie is.

Voor de themamuur heb je verschillende opties. Zo kun je gedurende het thema samen met je leerlingen op zoek gaan naar waar de verschillende ministeries zich mee bezighouden. Voor ieder ministerie geven de leerlingen aan wie de minister is, van welke partij die komt, wie de minister-president is, etc. 
Een ander idee voor je themamuur is dat je de verschillende politieke partijen introduceert. De politieke partijen, die na de laatste verkiezingen in de Tweede Kamer zijn gekozen, worden ingedeeld van links naar rechts. Bij elke politieke partij zetten ze wie de partijleider is en wat de belangrijkste standpunten zijn. Zo krijgen de leerlingen inzicht in de politiek en hun eigen politieke voorkeur.

Met de werkbladen en opdrachten sluit je hier op aan. Aan de hand van verschillende stellingen gaan de leerlingen in debat met elkaar. Je verdeelt de leerlingen in drie groepen. De eerste twee groepen bestaan uit voor- en tegenstanders van de stellingen. De derde groep bestaat uit juryleden die gaan bepalen wie het debat heeft gewonnen. De leerlingen bedenken verschillende argumenten en schrijven samen een betoog dat door de woordvoerder voordragen wordt.
Voor een andere opdracht gaan de leerlingen hun eigen grondwet schrijven. Ze bedenken welke rechten burgers volgens hen moeten hebben. Als leerkracht kun je deze opdracht uitbreiden door de groep over de grondwetten te laten stemmen. Welke grondwetten hebben de meerderheid en gelden dus voor de hele groep? 

Ter afsluiting van het thema wordt er een stembureau in de klas geopend. Alle leerlingen mogen op een van de politieke partijen op de themamuur stemmen. De leerlingen kleuren in het stemhokje een vakje rood en leveren hun stembiljet in. Je verzamelt de biljetten en maakt een grafiek met de uitslag van de verkiezingen. 

Tip: Wil je begrijpend lezen in hetzelfde thema? Binnen het begrijpend lezen-thema “Vrijheidsstrijders” lezen de leerlingen het verhaal “Indonesië - de strijd voor onafhankelijkheid." De gebeurtenissen uit deze strijd worden door de leerlingen in een tijdlijn gezet. Ze leren hun mening te geven over de tekst en de inhoud ervan aan de hand van stellingen. Bijvoorbeeld Het is begrijpelijk dat landen zelfstandig willen zijn of Ik heb van de tekst iets geleerd dat ik nog niet wist. 
Thema in Faqta Lezen: Vrijheidsstrijders (Dit nieuwe thema is beschikbaar vanaf 18 maart)

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
Helden! Mensen die de wereld mooier maakten - Janny van der Molen
Dit is een dictatuur - Equipo Plantel en Mikel Casal
De wereld van de politiek eenvoudig uitgelegd - Alex Frith

Groep 8

Thema van Faqta: De toekomst van Nederland

In groep 8 leer jij je leerlingen met dit thema meer over besluitvormingsprocessen en het functioneren van de rechtsstaat. De leerlingen ontwikkelen bewustzijn over de verdeling van macht en gezag, leren hun mening te verwoorden en ontdekken dat mensen verschillend over onderwerpen kunnen denken.

Voor de themamuur kun je een uitwerking maken van discussies die op dit moment binnen de politiek spelen. Bij welke problemen wordt Nederland het niet eens over de juiste aanpak? Denk hierbij aan: het klimaat, wonen, het onderwijs en de zorg. Er wordt per thema uitgelegd wat er aan de hand is en welke verschillende standpunten mensen in Nederland hierover hebben. De leerlingen mogen hun eigen standpunt daarbij op een post-it schrijven en erbij plakken. Op die manier krijgen de leerlingen inzicht in alle verschillende meningen en de uitdagingen van een democratie.

Binnen dit thema kun je met de werkbladen en opdrachten met diverse ideeën aan de slag. Laat de leerlingen bijvoorbeeld hun eigen politieke partij oprichten. Ze schrijven hun eigen partijprogramma, waarin de plannen van hun partij voor de toekomst beschreven staan. Ze denken na over de naam van de partij en de onderwerpen die ze belangrijk vinden. Deze opdracht kun je uitbreiden door de leerlingen campagnes te laten bedenken. Daarbij houden de leerlingen zich bezig met vragen als: hoe zorg je ervoor dat iedereen je partij kent? En: hoe ga je de mensen in Nederland van je standpunten overtuigen?
Voor een andere opdracht over de rechtstaat ontdekken de leerlingen wie welke rol heeft in de rechtszaal waarbij ze bepaalde uitspraken koppelen aan de juiste rol. Door de leerlingen zelf situaties te laten schetsen van verschillende rechtszaken kun je de opdracht groter maken. Wat zegt iemand die terechtstaat voor ontvoering? Hoeveel straf krijgt diegene? Hoe zorgt de advocaat ervoor dat die straf zo laag mogelijk is?

Als afsluiting van dit thema kruipen de leerlingen in de rol van partijleider waarbij iedere partij met een wetsvoorstel komt.  Denk hierbij aan: Op woensdag mogen we tosti’s eten of Elke laatste vrijdag van de maand hebben we een filmmiddag in de klas. Als leerkracht introduceer je deze wetsvoorstellen in de klas. Alle partijen krijgen de tijd om na te denken over hun standpunt. Vervolgens wordt er gestemd over ieder wetsvoorstel. Alle wetten die de meerderheid hebben gekregen worden - na goedkeuring van jou natuurlijk :) - doorgevoerd. 
Om je leerlingen op weg te helpen, kun je als hulpmiddel een discussieblad gebruiken.

Tip: Wil je begrijpend lezen binnen hetzelfde thema? In het begrijpend lezen-thema 'In je recht staan' gaan de leerlingen het verhaal “Nelson Mandela” lezen. Ze ontdekken wie Nelson Mandela was, wat apartheid in Zuid-Afrika inhield en wat Nelson Mandela hiermee gedaan heeft. Tijdens de lessen leren ze ook om hun mening over bepaalde stellingen te formuleren en te geven. 
Thema in Faqta Lezen: In je recht staan (Dit nieuwe thema is beschikbaar vanaf 18 maart)

Wil je begrijpend lezen uitproberen?

📚 Boekentips
Wikken en wegen - Bibi Dumon Tak
Wereldkinderen, 50 jonge mensen die het verschil maakten - Tom Adams
De zweetvoetenman, over rechtzaken & regels (en een hoop gedoe) - Annet Huizing

Op zoek naar aansluitende begrijpend lezen teksten?

Al deze leessuggesties (en meer) om je huidige thema een rijkere invulling te geven, hebben we voor je uitgewerkt op ons leerplatform. Ontdek hoe je ook met begrijpend lezen binnen hetzelfde thema kunt werken. Vraag daarom nu jouw gratis toegang aan.